صنعت زنبورداری در خوی
به طور کلی پرورش زنبور در ایران صنعتی پر درآمد به حساب می آید. بسیاری از مردم در مناطق مختلف کشور با تکیه بر سال ها تلاش و تجربه توانسته اند افتخارات بزرگی در زمینه تولید عسل طبیعی کسب کنند. زنبورداری در خوی تنها به تولید عسل طبیعی محدود نمی شود بلکه در کنار آن فراورده های دیگری نظیر موم، گرده، زهر زنبور و شاه انگبین تولید می شوند که هر کدام خواص بی نظیر خود را دارند و در مصارف مختلفی به کار گرفته می شوند.
بااینحال شغل زنبورداری در کنار در آمد خوبش، معایبی هم دارد. ورود افراد ناشی به این حرفه نهتنها سودی به دنبال نخواهد داشت؛ بلکه باعث ضرر هم میشود. افرادی که قصد دارند به این حرفه مشغول شوند نهتنها باید با انواع خصوصیات زنبورها و بیماریهایشان آشنایی داشته باشند؛ بلکه باید مکانهای مناسب نگهداری کندوها و شرایط مناسب آبوهوایی مناطق را بشناسند.
معرفی زنبورعسل
پیش از آنکه به سراغ بحث پرورش زنبور برویم بهتر است تا در ابتدا با خود این موجود آشنایی داشته باشیم. زنبورعسل همیشه بهعنوان یک حشرهٔ بسیار ارزشمند و مفید شناخته میشود. وجود این حشره نهتنها باعث تولید خوراکی ای لذیذ میشود؛ بلکه از خواص دارویی بسیاری هم برخوردار است.
زنبورهای عسل ۱۶ جفت کروموزوم دارند و کار اصلی آنها جمعآوری عسل از طریق گرده گلها و گیاهان مختلف است. به طور کلی اصلیترین غذای زنبورها گردهٔ گل است و به همین علت معمولاً آنها را در مکانهایی پرورش میدهند که از پوشش گیاهی کافی برخوردار باشد. برای مثال زنبورداری در خوی یکی از مناطق اصلی تولید عسل طبیعی در ایران است که محصول آن از کیفیت بالایی برخوردار است.
جالب است بدانید که کندوهای عسل سه نوع زنبور زندگی می کنند که عبارتند از: زنبور ملکه، زنبور کارگر و زنبور نر. مهم ترین عضو کندو زنبور ملکه است چراکه به عنوان یک رهبر عمل می کند. نبود این زنبور باعث به هم ریختگی نظم دیگر اعضای کندو می شود به طوری که عسل های کارگر از تولید و جمع آوری عسل باز می مانند. یک نکته بسیار جالب توجه این است که در یک کندو دو ملکه خواهر می توانند زندگی کنند اما این امکان برای همزیستی ملکه مادر و دختر وجود دارد.
وظیفه جمعآوری شهد گلها بر عهده کارگرهای ماده است درحالیکه زنبورهای نر فقط وظیفهٔ بارور کردن ملکه را دارند که این کار حدود ۱۰ الی ۳۰ دقیقه به طول میانجامد. زنبورها تا میلیونها سال قبل از وجود انسانها در کرهٔ زمین بوده اند. تولید عسل طبیعی از دیرباز در این کره خاکی وجود داشته است.
زنبورهای عسل چند نوعاند؟
در سرتاسر جهان زنبورهای عسل از گونههای متخلفی برخوردارند. برای مثال یکی از مهمترین نوع شناختهشدهٔ زنبورها زنبورعسل معمولی و اروپایی است که همین نوع نیز دارای گونهها مختلف است. از جمله انواع زنبورهای معمولی و اروپایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- زنبور سیاه
- زنبور طلایی یا ایتالیایی
- زنبور قفقازی
- زنبورهای هندی و شرقی و همچنین انواع کوچک و بزرگ آنها می توان اشاره کرد.
سرمایه موردنیاز برای پرورش زنبور چقدر است؟
به دلیل اینکه شغل زنبورداری نیازمند تجربهٔ بالا، مدیریت عالی و دیگر موارد ضروری است تعیین دقیق سرمایه اولیه برای شروع کار امری بسیار دشوار است. همچنین به دلیل تنوع نژاد زنبورها نمیتوان به طور دقیق گفت که چه مقدار سود را میتوان از این شغل دریافت کرد. اما اگر فردی به این حرفه علاقه داشته باشد، میتوان با چند کندوی محدود هم شروع به کارکرد و سپس بهتدریج آن را گسترش داد.
مکان مناسب تولید عسل طبیعی باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟
اگر قصد شروع به کار در حرفه زنبورداری را دارید باید به دنبال پیداکردن منطقهای مناسب برای این کار بگردید. به این منظور باید گلها و گیاهان بومی منطقه به طور کامل بررسی شوند. وجود درختان زیاد در اطراف منطقه میتواند در تولید عسل طبیعی مؤثر باشد. بهطوریکه اگر درختان فاصله کمی با این کندوها داشته باشند تولید انگبین رشد زیادی پیدا میکند. زنبورداری در خوی بهعنوان یکی از مناطق غنی در ایران، از بهرهوری بالایی برخوردار است. همچنین عسل تولید شده در این منطقه از مرغوبیت بالایی برخوردار است.
فصل مناسب پرورش زنبور
تولیدمثل و پرورش زنبورهای عسل در شرایط آبوهوایی معتدل صورت میگیرد و معمولاً از اواسط دیماه شروع میشود و تا اوایل اردیبهشت به اوج خود میرسد. درصورتیکه شرایط مساعد ادامه داشته باشد، تولیدمثل زنبورها تا اواخر خرداد ما هم ادامه پیدا میکند. پس از این ماه کاهش چشمگیری در این روند دیده میشود بهطوریکه در ماه آبان زادوولد آنها به طول کامل متوقف میشود.
یکی از عوامل تأثیرگذار در تولیدمثل زنبورها ویژگیهای نژادی آنهاست. از مشکلات زنبورداران حرفهای همچنین میتوان به بچه دادن کندو در فصل نامناسب اشاره کرد.
تاریخچهٔ پرورش زنبور در ایران
تاریخچهٔ تولید عسل در ایران بهقدری زیاد است که به زمان حکومت هخامنشیان بازمیگردد. مردم در آن دوره از این ماده غذایی برای تهیه غذاهای شیرین و همچنین خواص داروییشان استفاده میکردند. با پیشرفت روزافزون علم، کندوهای مدرن و روشهای پیشرفتهتر برای پرورش زنبور از کشورهای غربی وارد کشورمان شدند و این صنعت را بزرگ کردند.
امروزه در برخی از مناطق ایران که آبوهوای مناسبی دارند تولید عسل طبیعی صورت میگیرد. زنبورداری در خوی به علت وجود آبوهوای مناسب و پوشش عالی گیاهی منطقه بسیار موردتوجه است. جالب است بدانید سرانه تولید عسل در ایران به رقم ۹۷۸ گرم در سال میرسد.
چه وسایلی برای این حرفه موردنیاز هستند؟
لباس مخصوص: اولین وسیله ضروری برای شروع این کار تهیه لباس است. این لباسها کل بدن انسان را میپوشانند و از بدن در برابر نیش زنبورها محافظت میکنند. استفاده از کلاه مخصوص، دستکش و چکمه در کنار لباس بسیار ضروری است.
دودی: استفاده از این وسیله بیشتر برای بازکردن در کندو است. وجود دود باعث میشود خطر نیشزدن بسیار کمتر شود.
موم دوز: موم دوز یک چرخ دارای دندانه است که با کمک آن موم را به سیمها متصل میکنند.
اهرم: برای جداکردن قابل، تمیزکردن کندو، برداشتن در کندو و… از اهرم استفاده میکنند.
برس زنبور: از این وسیله برای دورکردن زنبورها حین برداشت عسل استفاده میکنند.
سایر وسایل: علاوه بر موارد بالا وسایل کاربردی دیگری هم وجود دارند برای مثال: سیم گالوانیزه، کاردک، موم بر، ظرف غذاخوری، قفس ملکه، چنگال مخصوص عسل و اکستراکتور.
سخن پایانی
ایران با توجه آبوهوا زمینهای حاصلخیزی که دارد، منطقهای بسیار مناسب برای پرورش زنبورها است. به دلیل پوشش گیاهی غنی ایران، عسل تولید شده در کشور ما به سایر مناطق هم صادرات زیادی دارد. اما در کنار همهٔ اینها ورود به این صنعت کاری تخصصی بوده و نیاز به تجربه و مهارتهای بسیار دارد. فرد زنبوردار باید با تمامی شرایط تأثیرگذار آشنایی کامل داشته باشد.